Süleymanov yeni sədri "topa tutdu": "Hakimlər robota çevrilirlər"

AFFA-nın Hakimlər və Hakim-İnspektorlar komitəsinin avsrtiyalı sədri Frits Ştuxlikin fəaliyyəti dönəmində futbol ictimaiyyətinin ədalət təmsilçilərinin peşəkarlıq səviyyəsindən, idarəçilik bacarığından narazılıqları bitib-tükənmək bilmirdi. Nəhayət gec də olsa, futbol başbilənləri Ştuxliklə vidalaşmağın vacibliyini anladı. Daha doğrusu, ictimai qınaq öz sözünü dedi və Azərbaycan futboluna yeni heç nə verə bilməyən, əksinə, böyük xaosa səbəb olan avstriyalı yola salındı. Çoxları uğursuz əcnəbinin yerini azərbaycanlı sədrin tutacağını güman etsə də, bu, baş vermədi. AFFA məmurları türkiyəli Barış Şimşəyin komitədə əsas söz sahibinə çevrilməsini uyğun saydı.

Artıq Misli Premyer Liqasının ilk 11 turu geridə qalıb. Razılaşaq ki, cari mövsüm futbolçulara 15 qırmızı vərəqə göstərən hakimlərin anlaşılmaz qərarları ilə ön plana çıxdığı matçların sayı da yetərincə çoxdur. Bəs görəsən, Şimşəyin Ştuxlikdən daha üstün fəaliyyətlə yadda qalacağını proqnozlaşdırmaq olarmı? Yaxşıya doğru nəsə dəyişibmi?

Bu sualları beynəxalq dərəcəli hakim, sabiq FİFA referisi Tahir Süleymanova ünvanladıq. Süleymanovun Fanat.Az-a açıqlaması belə oldu:

"Çempionatın startından 11 tur keçib. Hakim idarəçiliyi ilə bağlı haqlı etirazları, narazılığı nəzərə alsaq, kobud səhvlər həddindən artıq çoxdur. Bu mövsümdən VAR sistemi tətbiq edilir. Öncədən  təbliğat aparılırdı, Premyer Liqaya VAR gəldikdən sonra hakimliklə bağlı problemlər böyük ölçüdə aradan qaldırılacağı güman edilirdi. Əksi baş verir, ən yaxşı halda, ciddi irəliləyiş görünmür. VAR sisteminə aşırı güvən hakim idarəçiliyi keyfiyyətini daha da aşağı salır. Ümumi futbolda həvəskar düşüncə tərzi hakimlik sahəsində də özünü biruzə verir. Dolayısı ilə və ya birbaşa nəticəyə təsir edən kobud səhvlər sistematik hal alırsa, məsələyə ayrı-ayrı oyunlar baxımından deyil, daha əhatəli yanaşmaq vacibdir". 

"Neftçi"nin eks-vitse-prezidenti probleim mənbəyinin məhz indiki sədrdə olduğunu vurğuladı:

"Ölkə çempionatında yaradılan şəraitə görə hakimlik adına yüksək səviyyədə obyektiv idarəçilik təmin edilə bilərmi? Birmənalı olaraq, bəli! Əksər stadionlarımız müasir tələblərə cavab verir. Elita matçlarının bəziləri sintetik meydanlarda keçirilsə də, təbii ot örtüklü qazonlar nümunəvidir. Təhlükəsizlik, təşkilatı işlər yetərincə təmin edilib. Rəqib komandalar, futbolçular bir-birinə hörmətlə yanaşır, azarkeşlərin timsalında heç bir iğtişaş yaşanmır, hakimlər özlərinə qarşı təzyiq yaşamadan matçlara çıxırlar. Belə şəraitdə bu sayda hakim səhvləri qəbuledilməzdir! Səbəb nədir? Problemlərin kökü AFFA-da, birbaşa Hakimlər Komitəsinin rəhbərliyindədir. Yaradılan durumdan futbol adına maksimum istifadə əvəzinə arxayınlıq yaşanır, məsuliyyət, işə yanaşma istənilən səviyyədə deyil. 

Komandaların, azarkeşlərin mədəniyyəti, münasibəti qarşılığında hakim idarəçiliyinin keyfiyyəti üst səviyyəyə qalxmaq əvəzinə, acınacaqlı mənzərə hökm sürür. Mütləq mənfi mənada ajiotaj, qarşıdurmalar, qırğınlar baş verməlidir ki, idarəçilik səviyyəsi yüksəlsin, məsuliyyət artsın?! Azərbaycan futbolu adına hakimlik sektorunda heç vaxt son illərdə olduğu kimi münbit şərait yaradılmayıb. Aparıcı referilərin peşəkar statusa keçidi təmin edilir, maddi, mənəvi heç bir problem yaşanmır. Ən böyük problem, son dövrlərdə baş verən əcnəbi sevgisidir. "Əcnəbi mütəxəssis gətirilibsə, hər şey yolunda olacaq" təfəkkürü futbola cavabdehlərin illiyinə kimi yeriyib. Təəssüf ki, belə münasibət futbol ictimaiyyəti arasında da mövcuddur. "Lippertlər, yurçeviçlər, obradoviçlər, ştuxliklər Azərbaycan futbolunu ağ günə çıxaracaqlar" yanaşması, futbolu daha da tənəzzülə sürükləyir. Yerli və ya əcnəbi, fərq etməz, mütəxəssisə bacarığına görə qiymət verilməlidir! Kaş ki, işini bacaran yerlilərə əcnəbilərə olduğu kimi dəyər veriləydi..."

Təcrübəli futbol adamı ciddi problemlər fonunda müsbət məqamları da dilə gətirdi:

"Avstriyalı Ştuxlik 4 il Bakının mavi gecələrində feyziyab olub, daxildə intriqalar yaradıb, hakimlər arasında ayrı-seçkilik salıb Azərbaycanı tərk etdikdən sonra bir daha ölkə xaricinə müraciət edildi. Bu dəfə uzaq Avropa deyil, qardaş Türkiyəyə. Barış Şimşək təşkilatçı rəhbərdən daha çox VAR təlimatçısı təəssüratı oyadır. Avstriyalıdan fərqli yalanlara üstünlük vermir, Azərbaycan futboluna yuxarıdan aşağı baxmır, yerli mentaliteti gözəl bilir, ictimaiyyətə daha açıqdır. Yeni gəlsə də, qeyd olunan keyfiyyətlər yaşıl meydanlarda idarəçilik keyfiyyətinin təminatçısı ola bilməz. Nə qədər "VAR sistemi yenidir" deyilsə də, bu qədər səhvlər yolverilməzdir. VAR sisteminə düşüncə olaraq yanaşmada böyük yanlışlıqlar var. Baş hakimlər oyunu faktiki olaraq idarə edən hakimlər briqadası meydanda "unudulur". Referilər sərbəstiyi, məsuliyyəti itirir, belə desək, robota çevrilirlər. VAR otağında olanlar matçlara, hakimlərə kömək etmək əvəzinə, oyunları idarə etməyə çalışırlar. İstər meydanda, istərsə VAR-da əsas söz sahibi aparıcı hakimlərdir və hər birinin özünəməxsus idarəçilik qabiliyyəti var. Bu amillər matçlarda tez-tez toqquşur və vizual qarşıdurma yaradır, bir-birlərini instiktiv inkaretmə sindromu baş qaldırır. Hər bir oyunda orta hesabla 25-30, bəzi hallarda 35-40 qayda pozuntusu qeydə alınır, bunların da maksimum 3-5-i kritik, taleyüklü qərarlar olur. Buna görə hakimlər meydana çıxır və VAR sistemi tətbiq edilir. Referilər meydanda lider keyfiyyətlərini itirməməlidirlər. Qarşılaşmalarda məşqçi, futbolçu, referi münasibətlərində də böyük psixoloji problemlər yaşanır. Yeni qaydalarla hakimlərə verilən imtiyazlardan aşırı istifadə edilir, ünsiyyət mexanizmi deformasiyaya uğrayır. Hakimlər meydanda "cəllad" yox, öz hörmətlərini qoruyan, ədaləti təmsil edən pedaqoq-hakim olmalıdırlar. VAR sistemi gələndən referiləri oyunlarda psixoloji olaraq "yatırdıblar". Hətta hakimlərin metodiki səhvlərinə görə sarı və qırmızı vərəqələrin sayında artım hiss edilir. Zamanında epizodlara düzgün reaksiya verilmədiyi üçün futbolçuların bir-birinə qarşı yersiz hərəkətləri "göz oxşayır". Barış Şimşək qeyd olunanlarla bağlı ciddi işlər görməlidir. Əks halda, getdikcə oyunlarda problemlər çoxalacaq. Müsbət məqamlar da qeyd edilməlidir. Bəzi kritik qərarlarda VAR sisteminin tətbiqi oyunlarda son qərarların obyektiv olmasını təmin edir. Bunun faiz dərəcəsi yüksəlməlidir.

Ən önəmli məqamlardan biri də budur ki, futbol ictimaiyyəti, azarkeşlər arasında maarifləndirmə işləri aparılmalı, dolğun informasiya vaxtında çatdırılmalıdır. Yersiz tərəfkeşlik, səhvlərin ört-bastır edilməsi cəhdləri cəmiyyətdə əks reaksiya, aqressiya yaradır, hakimlərə olan inamsızlığı artırır. Belə halların azalması üçün ciddi işlərin görülməsi mütləqdir!"

Nihat Ağasoy