Uşaqlar və gənclərin inkişafında idmanın rolu - Psixoloq şərh edir

Bu sözləri Fanat.Az-a psixoloq Afaq Əmirli idmanın uşaqlar və gənclərin inkişafında rolundan bəhs edərkən deyib. 

"Sosial fobiya, yaşıdlarıyla ünsiyyət qura bilməmək, müəyyən ruh düşkünlüyü, davranış pozuntusu, aqressiya və sair problemlərdən əziyyət çəkən uşaqların, yeniyetmələrin valideynlərinə məsləhətlərimizdən biri idman olur. 

Uşaq öz yaşıdlarıyla ünsiyyət qurmağa çəkinirsə, adətən komanda şəklində olan idman növlərini məsləhət görürük. Və yaxud uşaqda hiperaktivlik varsa, aşırı enerjili, aktivdirsə və bu, ona mane olursa, biz onu üzgüçülüyə yönəldirik. Həm su insanı sakitləşdirir, həm də fiziki aktivlik bədəndə olan enerjinin sağlam şəkildə çıxmasına kömək edir. Odur ki, ən çox uşaqlara məsləhət bildiyimiz idman növü üzgüçülük, gimnastika və komanda şəklində olanlar - futbol, voleybol kimi növlərdir. 

Ümumiyyətlə, idmanla məşğul olanda fiziki aktivlik insanda endorfin adlanan maddənin daha çox ifraz olunmasına səbəb olur. Endorfin özlüyündə insanın daha yaxşı əhval-ruhiyyəsinin təminatçısıdır. Endorfin bizim qanımızda nə qədər çox olarsa, həmin insanın əhval-ruhiyyəsi daha yaxşı olur, özünü gümrah hiss edir. Ona görə də ruh düşkünlüyü olan uşaqlar idmanla məşğul olarsa, bu, onların psixologiyası üçün daha faydalıdır.

Tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, əgər insan və ya uşaq depressiyadan əziyyət çəkirsə, sadəcə psixoterapiyaya getmək, dərman içməklə nəticə əldə etmək olmur. Ancaq idmanla məşğul olaraq bunları edirsə, yaxşılaşma özünü daha tez göstərir. 

 

Birinci fayda endorfin ifrazıdırsa, ikincisi uşaqlarda daha asan ünsiyyət qurmaq qabiliyyətinin yaranmasıdır. Kollektiv idman növləri ilə məşğul olan uşaqlar həm ünsiyyət qurmağı, həm də uduzmağı öyrənirlər. Məsələn, yarışlara qatılan uşaq qələbə ilə yanaşı, məğlubiyyəti də yaşayır və yenilgini düzgün şəkildə qiymətləndirməyi öyrənir. "Əgər mən uduzmuşamsa, hansısa səhvə yol vermişəm" deyərək özünü təhlil etməyə başlayır. "Mən nə etməliyəm ki, bu səhvlərə gələn dəfə yol verməyim", deyə düşünür. İdman uşağa uduzmağı və bundan düzgün şəkildə nəticə çıxartmağı öyrədir. 

Hazırda ən aktual mövzulardan biri uşaqların və gənclərin virtual aləmə çox meyilli olmasıdır. Onların maraq dairəsi telefon və telefondakı oyunlardır. Uşaqları bu virtual aləmdən uzaqlaşdırmaq üçün də ən gözəl usullardan biri idmandır. Əlavə marağın yaranmasına şərait yaradır. Komanda, yarış faktoru uşaqda yeni maraq sahələrinin yaranmasına səbəb olur ki, bu da virtual dünyaya olan marağın daralmasına və bəzən ikinci plana keçməsinə şərait yaradır. 

"İdman uşaqları, gəncləri mənəvi cəhətdən möhkəm edir. İdman uşağa qarşısına məqsəd qoymağı və bu məqsədə çatmağı öyrədir. Komandada oynamağı öyrədir. Sadəcə öz mövqeyini yox, başqalarının da mövqeyini düşünməyi, empatiya qurmağı, yəni başqasının halına yanmağı, ortaq mövqe uğrunda bir yerdə çalışmağı öyrədir. Uşaq yaşda komanda üzvü olmağı, gələcəkdə də düzgün şəkildə cəmiyyətin üzvü olmağı öyrədir". 

 

"Bir psixoloq olaraq uşaqların qaydasız döyüş kimi aşırı aqressiv idman növlərinə yönləndirilməsinin əleyhinəyəm. Bəzi uşaqlar var ki, xüsusilə, oğlan uşaqları mənəvi cəhətdən zəifdirlər, özlərini müdafiə etməyi bacarmırlar, öz mövqelərini qoruya bilmirlər. Bu cür uşaqları karate, taekvondo kimi qədim şərq döyüş növlərinə meyilləndirmək olar. Məhz bu idman növləri həm uşaqları mənəvi cəhətdən möhkəmləndirir, həm də onlara özünü müdafiə etməyi öyrədir. Bu döyüş növləri aqressiv deyil. Mən bildiym qədərilə taekvondoda insanı mənəvi cəhətdən möhkəmləndirməklə yanaşı, özünü müdafiə etməyi öyrədirlər. Amma yenə də deyirəm, qaydasız döyüş kimi idman növlərinə davranışında aqressivlik olan uşaqları buraxmağın tərəfdarı deyiləm. Əksinə, o cür uşaqları üzgüçülük, gimnastika, komanda şəklində oyunlara yönləndirmək lazımdır. Ən gözəl, ən məsləhətli idman növü üzgüçülükdür".